Hollanda’ya gelen müslümanlar, yaşarken müslüman olarak yaşayabilmek için değişik müesseseler oluşturdular. Camiler, helal ticarethaneler, okullar kurup yönettiler. Bu topraklarda vefatlar da başlayınca ülke içerisinde var olan sigorta şirketlerinde o dönem umduklarını bulamadıklarından, kendilerine özel fonlar oluşturdular. Bunun karşılığında ilerleyen zaman diliminde sigorta şirketleri de boş durmayıp her geçen gün genişleyen müslüman cenaze pastasından pay alabilmek için sigorta kapsamında kendi “İslamî cenaze üniteleri”ni kurdular.
Bu bilgilendirme çalışmamızda,
- Birinci bölümde ülke bazında var olan cenaze sigorta şirketleri hakkında kısa bilgi vereceğiz.
- İkinci bölümde değişik müslüman grupların kurmus oldugu cenaze fonlarını tanıtacağız.
- Üçüncü bölümde Rawda Yardımlaşma Cenaze Fonu’nun bu iki gruptan farkını anlatacak ve söz konusu Fon’un hedeflerinden bahsedeceğiz.
Ön Bilgi…
Bazı Terimler:
Cenaze Masrafı, Cenaze Sigortası, Cenaze Fonu, Kumbara Sistemi
Cenaze masrafı: Kişi vefat ettiğinde ona yapılması gereken fiziki ve dini vazifeler karşılığı ödenen miktardır. Bu masraflar genel ifadelerle cenazeye ilk müdahele, morg, nakil, gasl ve kefen, namaz, defin ve mezarlıktır.
Cenaze Sigortası: Yukarıda sayılan masrafların bir kısmını veya tümünü karşılamak için yapılan anlaşmadır. Araba, ev sigortaları gibi sabit aylıklar ödenir. Ödenen meblağın tümü sigorta şirketinde kalır. Sigorta poliçesinde yazan maddeler her iki tarafı da resmi makamlarda sorumlu tutar.
Cenaze Fonu: Masrafların bir kısmını karşılayan bir vakıf olduğu için kendi yönetim kurulu kararları doğrultusunda hareket edebilen kurumlardır. Buraya ödenen yıllık meblağlar hibedir.
Kumbara sistemi: Yatırılan meblağların kişinin kendi üyelik hesabında biriktirildiği sistemdir. Fon, zaruri masrafları çıktıktan sonraki miktar, üyeye aittir. Vefat halinde üyenin toplam masrafından bu miktar düşürülür.
Bölüm 1: Cenaze Sigortası
Cenaze sigortası ile ölü yakma veya cenaze defin masraflarını karşılayabilirsiniz. Bu sigorta aynı zamanda cenaze sigortası veya ölü yakma sigortası olarak da bilinir. Sigorta bir miktar parayı öder veya hizmet sağlar. Bu, sigortalı vefat eder etmez yapılır ve bu sayede en yakın akrabanın cenaze veya satın alma hizmetleri masraflarını karşılar. Bu hizmetlerin yapılabilmesi için hayatta iken aylık bir prim ödemelisiniz.
- Niçin Cenaze Sigortası?
Hollanda’da bir cenaze masrafı, isteğinize bağlı olarak 7.000 ila 10.000 Euro arasında değişmektedir. Bakmakla yükümlü olduğunuz kişilerin bu tutarı kendileri ödemek zorunda kalmamasını istiyorsanız cenaze sigortasını seçmelisiniz. Vefat ettiğiniz anda cenazenizi bu sigorta ile ayarlayabilirler (veya ayarlatabilirler). Sonuç olarak, maddi sürprizlerle karşı karşıya kalmazlar.
- Cenaze Sigortası Yaptırmalı mıyız?
Cenaze sigortası yaptırıp yaptırmamak sizin seçiminizdir; zorunlu değildir. Yine de Hollandalıların %75’inden fazlasının cenaze sigortası bulunmaktadır. Bu, TNS NİPO tarafından yapılan araştırmadan açıkça görülmektedir. Görünüşe göre, insanlar akrabalarının kendi cenaze masraflarını ödememesini iyi bir fikir olarak düşünüyor.
Sizden sonra ailenizin cenaze masraflarınızı ödemesini istemiyorsanız cenaze sigortası yaptırabilirsiniz. Bu durum, mesela cenazeniz için kendiniz para biriktirmediyseniz geçerlidir. Bu birçok insan için güzel bir düşünce olmakla beraber, aynı zamanda önünde sonunda bir gün ihtiyacın olacağından emin olduğun bir sigorta poliçesidir.
- Bir Cenaze Sigortanız Yok mu?
Kendi birikiminiz varsa sigorta gerekli değildir. Bu birikim, en yakın akrabanızın cenazenizi düzenlemesini ve ödemesini sağlar. Sigorta yaptırmazsanız, cenazeye dair taleplerinizi en yakın akrabalarınıza bildirmenizde fayda vardır.
- Hollanda’da Cenaze Sigortaları
Hollanda’da pek çok cenaze sigorta firması bulunmaktadır. En tanınmış olanları DELA, Manuta, Reaal, Unitee ve Ardanta’dır. Bunların yanısıra her şehirde lokal şirketler de bulunmaktadır.
Bunların verdikleri hizmetler genel olarak birbirine yakındır. Yine de sigorta yaptırmadan önce detaylara bakmak önemlidir. Bu bağlamda, sigorta türlerini 3 ana başlıkta toplayabiliriz:
- Uitvaartverzekering in Diensten – Hizmet Sigortası
Hizmet karşılığı yapılan sigortadır. Vefat durumunda verilecek hizmetlerden yararlanılır. Yapılan aylık ödemelere göre hizmetin çerçevesi genişlemektedir. Bu sigorta turu paket poliçe olarak da bilinir. Cenazenin hangi mal ve hizmetlerinin sigortalı olduğu önceden belirlenir (Tabut, ölüm ilanı, çiçekler ve ikramlar gibi…) Bu sigortada cenaze sahiplerine hizmet verilir ve herhangi bir para ödenmez.
- Bu sigortanın artıları:
Primler genellikle daha ucuzdur.
Akrabaların cenazenin ödenmesi konusunda endişelenmesine gerek yoktur.
- Bu sigortanın eksileri:
Cenaze törenini, sorumluluk duygusundan uzak bir cenaze firmasına yaptırdıysanız, genellikle daha düşük bir hizmet alırsınız.
Cenaze masraflarının yorumlanması konusunda çok az seçim özgürlüğünüz vardır. Hangi masrafa ne kadar önem verilecek, bunun dağılımını ayarlayamazsınız.
2- Uitvaartverzekering in Geld – Para Sigortası
Para sigortası ile aile üyeleri sigortadan alacakları parayı – varsa sizin vasiyetiniz yoksa diledikleri şekilde – cenaze işlemlerinde kullanırlar. Bu türde, en yakın akrabaya sabit bir miktar önceden ödenir. Kendileri bir cenaze müdürü seçebilir ve isteklerini onunla istişare edebilirler. Ayrıca toplam miktarın tamamının cenazeye harcanması da gerekmez.
- Bu sigortanın artıları:
Cenazenin masraflarının belirlenmesi ve paranın dağılımı konusunda çok sayıda seçim özgürlüğü bulunur.
Alınan paranın tamamının cenazeye harcanma zorunluluğu yoktur.
- Bu sigortanın eksileri:
Prim, genellikle hizmet poliçesinden daha yüksektir.
Enflasyon nedeniyle sigortanın ve paranın değeri düşebilir.
3- Spaarverzekering – Para Biriktirme Sigortası
Belirli bir dönem için para biriktirerek yapılan sigorta çeşididir. Aylık 10 euro ila 200 euro arasında birikim yapılabilmektedir. Belirlenen süreden önce ayrılma durumunda ise; paranın bir miktarı kesilmektedir. Yatırılan paraya yılda % 2 faiz verilmektedir [https://www.dela.nl/].
- DELA’da İslami Bir Cenaze Düzenlemek
İslami bir cenazeyi nasıl düzenlersiniz? Bir veda organizasyonuna nelerin dahil olduğunu bilmek önemlidir. Zira, kısa zamanda pek çok şey düzenlenmelidir. Bu çerçevede, vefata konu olan taraflara yardımcı olmak için İslami bir cenaze töreninin altyapısı oluşturulmuştur. Bu anlamda söz konusu altyapının adımları şu şekildedir:
- Vefat eden kişiyi cenaze evlerinden birine veya seçilen başka bir yere taşınır.
- Burası, aile ve imam tarafından ritüel yıkamanın yapıldığı yerdir.
- Daha sonra, vefat eden kişi kefene sarılarak cenaze namazı için camiye götürülür.
- Bir DELA cenaze müdürü, cenazeye dair talepleri dinler ve seçim yapılmasına yardımcı olur.
- Cenazeyi düzenlerken İslami kurallara bağlı kalınır.
- Ölüm beyannamesi ve ölüm belgesi, belediye ile düzenlenir.
- Ebedi mezar istirahati ile (İslami) bir mezarlık düzenlenmeye yardım edilir.
- Cenaze günü, vefat edilen kişinin yakınları mezarlığa taşınır.
- Cenaze müdürü, imamla birlikte bugün de her şeyin yolunda gitmesini sağlar.
- Cenazeden sonra akraba bakım hizmeti hazırlanır.
[https://www.dela.nl/uitvaart]
İkinci Bölüm: Cenaze Fonları
Söz konusu cari hizmetler, genel olarak cenazeyi Türkiye’deki kendi (aile) mezarlığına ulaştırmak suretiyle verilmektedir. Mezarlık ücreti, hizmetlere dahil değildir. Vefat edenlerin masrafları, bu fondan / havuzdan ödenerek definleri sağlanmakta ve bunlar için harcanan giderler, hayatta olanların yatırdıkları ödemelerden karşılanmaktadır.
Bu aşamada üyenin yapmış olduğu ödemeler, kendi cenaze masraflarının ancak bir kısmına karşılık gelmektedir. Sözgelimi bir cenazenin defne hazırlanması için asgari masraf yaklaşık, €2.500 – €3.000 arasıdır.
Fonlara ödenen miktar şöyledir:
Karı-koca için €60×25 yıl=€1.500; daha uzun süre için ise, €60×30 yıl=€1.800 olmaktadır. Kısaca ödenen miktar, yapılan masrafları karşılamamaktadır. Fon kasasından her cenaze için yüklü bir miktar çıkmaktadır. Cenaze sayısı bugüne kadar düşük olduğu için ve bir kısım üyeler Türkiye’de vefat ettikleri için henüz ödemelerde bir sorun çıkmamaktadır.
Hollanda’da değişik organizasyonların çatısı altında yaklaşık 20 kadar cenaze fonu bulunmaktadır. Bunların bazısı düşünce-merkezli, bazıları ise; doğduğu şehir veya köy merkezli organize olmuşlardır. Bunlardan en geniş tabanlı iki kurumun verdikleri hizmetler ve bu kurumların şartları hakkında özet bilgi vermeye çalışacağız. Akabinde Rawda Yardımlaşma Fonu’nun kendi vizyonu ve gerçekleştirmeye çalıştığı misyonu üzerine kısa bir bilgilendirme yapacağız.
- Millî Görüş Arafat Vakfı
Mezkûr Vakıf, Hollanda yasalarına göre kurulmuş ve cari yasalara göre hizmet sunan bir kurumdur. Bu ülkede yaşayan Müslümanların kendilerine ve aile bireylerine hizmet sunmaktadır. Her yıl Vakfa yapılan bir bağış karşılığında şahsın kendisi, eşi ve 20 yasına girmemiş olan çocukları bu hizmetlerden yararlanabilirler.
Vakıf, Müslümanların cenazelerinin İslamî gerekliliklere göre defnedilmesi konusunda maddi-manevi dayanışmayı hedeflemektedir. Bunun için yıllık katkı payının tam olarak ve zamanında yatırılması büyük önem taşımaktadır. Böylece Hollanda’da ya da AB ülkelerinin herhangi birinde vefat halinde maddi-manevi katkı imkanı sağlanabilmektedir.
Hollanda’da yaşayan müslümanlara hizmet etmekte olan Vakıf, MGNN (Millî Görüş Kuzey Hollanda Federasyonu) tarafından kurulmuştur. Söz konusu Vakıf , sadece Türkiyeli müslümanlara değil; diğer ülkelerden Hollanda’ya gelmiş müslümanlara da hizmet vermektedir. Yatırılan bağış, banka hesabında görüldükten 30 gün sonra Vakfın hizmetlerinden yararlanılabilinir.
- Kabul Şartları:
- Vakfın hizmetlerinden yararlanmak için temel şart Müslüman olmaktır. Farklı din mensupları Vakfın hizmetlerinden yararlanamazlar.
- Hollanda vatandaşı olmak ya da burada oturum izni sahibi olmak. Başka ülkelerin vatandaşlarına hizmet verilemez.
- Başvuru formunu doğru ve eksiksiz doldurup imzalamış olmak. Formu yanlış veya eksik doldurulmasından veya imzasız olmasından ötürü ortaya çıkabilecek tüm sorunlar, formu dolduran veya doldurtan kişiyi bağlamaktadır.
- İlk müracaat için istenen katkı payını yatırmak.
- Katkı Payı:
Vakfa ilk başvuru anında farklı yaş gruplarında bulunan insanların yapmaları gereken katkı payı değişiklik arz etmektedir. Başvuruda yapılması gereken katkı payı, 20-49 yaş arası için €50’dur. 50 yaş ve üzeri için, 20 yaşın üzerindeki her yıl için €50 katkı payı hesaplanır (Örnek: Yaş 53 | 53-20=33 yıl x 50 = €1650).
Vakıf, mezar yerinin ilk kirasını karşılamaktadır. Mezar yerini satın almak ya da kiralama dönemini uzatmak cenaze yakınlarının sorumluluğu altındadır. Diğer işlemleri Vakıf yerine getirmektedir.
Vakfın hizmetlerinden yararlanan kişi, Avrupa Birliği ülkelerinden birinde vefat ederse (Türkiye hariç), Hollanda’da vefat etmiş gibi işlemler aynen yapılır.
Vakıf, tüzüğünde de belirtildiği üzere, Müslümanların cenazelerinin İslami gerekliliklere göre defnini sağlamak için tüm çalışmaları yapmaya gayret etmektedir.
Vakfın yasal yapısından kaynaklanan nedenlerden ötürü yapılan bağışların yasal bağlayıcılığı yoktur. Vakfın yazılı ve görsel olarak kaynaklarda bahsedilen hizmetleri üzerinde herhangi bir hak iddia edilememektedir. Bahsedilen hizmetler ve yapılacak yardımlar Vakfın maddi kaynakları yeterli olduğu ve vakıf yönetimi uygun gördüğü takdirde yerine getirilmektedir [https://www.cenazevakfi.nl/].
- Hollanda Diyanet Vakfı Cenaze Fonu
Hollanda Diyanet Vakfı’nın önemli hizmetlerinden biri Cenaze Yardımlaşma Fonu hizmetidir. HDV Cenaze Yardımlaşma Fonu, diğer Avrupa ülkelerinde olduğu gibi Hollanda’da vefat eden vatandaşların cenazelerinin, Türkiye’de defnedilmelerini sağlamak amacıyla 1985 yılında kurulmuştur.
Madde 1 – Dayanak ve Amaçlar:
1.1 Hollanda Diyanet Vakfı–ISN–Tüzüğü gereği kurularak yürürlüğe konulan Cenaze Yardımlaşma Fonu;–Fon–kâr amacı olmaksızın İslamî İnanç menşeli olarak gönüllülük esası kapsamında Fon’un varlık ve imkânları nisbetinde bağışta bulunanlar ile onların aile fertlerinin Hollanda ve Türkiye’ de vefatları durumunda onlara yardım sunmayı amaç edinen bir Yardımlaşma Fonu’dur. Yardımlaşmadan maksat finansal bir katkı olabileceği gibi manevi destek ve gerekli hizmetlerin yapılması veya yaptırılmasıdır. Sözü geçen bu destek, sadece mevtanın naklinden ibaret olmayıp, cenazenin resmi işlemleri ve dini hizmetlerini kapsayan ve bunun dışında ISN tarafından gerekli görülen diğer ihtiyaçların karşılanması, yapılması veya yaptırılmasıdır. Bu cenaze işlevlerinin yapılmasındaki amaç, insan hayatının çıkmış olduğu bu son yolculuğun bir kazanç kapısı olmasını önlemektir.
1.2 Fon’un Gelirleri; Fon’a yapılacak bağış, hibe, mirashukuku kapsamında belirlenmiş amaç doğrultusunda kabul edilip envantere kaydedilen vasiyetler ile kanunen gönüllülük esasına dayanan her türlü şahsi hayır ve yardımlardan ibarettir.
1.3 Fon’da kayıtlı bağış sahipleri ile onların aile fertleri kendilerine maddi veya başka yollarla yardım yapılması konusunda Fon’u sorumlu tutamaz ve hak talep edemez.
İlk kayıt yaptırırken bağış sahipleri ISN nezdinde geçerli olan hakları ile ilgili kendileri için ISN’nin vereceği kararın dışındaki haklarından ferağat ettiklerini, yazılı olarak beyan ederler.
Fon’un varlıklarının tasarrufu sadece ISN tarafından belirlenir.
Madde 2 – Bağış Sahipleri (Katılımcılar):
2.1 Aşağıdaki şartları yerine getiren 18 yaşından itibaren herkes Fon’un bağış yapanları olarak kabul edilir. a- Islam İnancına sahip olmak; b- Tercihen Türk veya Hollanda tabiiyetine sahip olmak; c- Yasal olarak, geçici veya sürekli Hollanda’da ikamet ediyor olmak;
2.2 Bağışçılardan ilk kayıt ücreti ve bunun ardından her yıl ödenmesi gereken bağış miktarı ISN tarafından belirlendikten sonra talep edilir. Bağışlar otomatik ödeme için verilen vekalet aracılığı ile tahsil edilir.
2.3 ISN’e bağışçı olarak yapılan müracaatlar tercihen yazılı olarak yapılıp, ISN tarafından istenilen bilgiler sunulur. ISN en hızlı şekilde ancak en geç dört hafta içersinde, yapılan müracaatın bağışçı olarak kabul edilip edilmediğini bildirir. Müracaatın kabul edilmesinden sonra müracaat sahibi bağışçı olarak fona kaydedilir. Bağışçılar ISN bünyesinde bulunan kayıt bilgilerindeki değişiklikleri zamanında ve yazılı olarak ISN‘ e bildirileceğini kabul eder. Aksine davrananların kendileri ve aile fertleri Fon’a müracaat ettiklerinde, Fon’dan istenilen cenaze hizmetleri ve yardım talebi değerlendirmeye alınmaz.
2.4 ISN ile bağışçılar ve aile fertleri arasında var olan bağlar, karşılıklı olarak genel anlamda tabii bağlar olarak kabul edilir ve bu bağlar görgü, adap ve ahlak kuralları ile dini temel esaslarına dayanmaktadır.
Madde 3 – Yardım Müracaatı:
3.1 Bağışçılar ve onların aile fertlerinden kendileri, eşleri, 21 yaşından küçük evlenmemiş çocuklarının vefatı durumunda, veya ölü doğan çocukları için; varisler ISN’e yardım talebinde bulunulabilirler. Yardım talebinde bulunanlar ISN tarafından istenilen belgeleri beyan etmek zorundadırlar.
3.2 ISN, Fon’un imkânları doğrultusunda yardım konusunu/miktarını ve cenaze nakil şeklini belirler.
ISN her vefat durumunda bağışçıya veya aile fertlerine ne şekilde yardım yapılacağını belirleme yetkisine sahiptir. ISN her yıl bağış katılımcılarına göndereceği Bilgilendirme Mektubu ile belirlenen yardımlar ile Fon’un imkân ve hizmetleri konusunda bilgi verir. Ancak bu bilgiler kazanılmış haklar olarak algılanamaz [https://www.vakifbv.nl/].
Üçüncü Bölüm: Rawda Yardımlaşma Fonu
Bu Fon, yukarıda geçen sigorta ve fonlar üzerinden verilen temel cenaze prosedürlerini ve isteğe bağlı olarak ek hizmetleri yerine getirmektedir. Bunu yaparken sigorta ve fonlama çeşitlerinden en faydalı olan noktaları seçmeye gayret etmektedir. Bu hizmetler verilirken, dini kurallar, örfler ve kültürel yapı ile Hollanda’daki hukuki zemin dikkate alınmaktadır.
Bu Fon, gerek finans sektöründen gerekse hayat tecrübelerinden dolayı yapılacak olan her türlü fikir ve istişare katkısına her zaman açıktır.
Vefat olduğu saatlerde ve günlerde cenaze sahiplerini kendi acılarının yanında resmi işler, hastane, morg, techiz, tekfin, defin prosedürü ve benzeri işlerle uğraştırmak doğru olmamaktadır. Bu prosedürleri işin ehli profesyonel kurumlara yaptırmak gerekmektedir. Böylece hem cenazeye gösterilmesi gereken hürmet gösterilmiş olur hem de cenaze sahipleri ruhen ve vicdanen rahatlarlar.
Cenaze masrafları dini açıdan kişinin geriye bıraktığı mal varlığından yapılır ve harcama kalemlerinde ilk sırada gelir. Borçları, vasiyeti ve miras hakları daha sonra düşünülür.
Bu sebeple, kişinin kendi cenaze masrafını bir başkası üzerinden ödetmesi dini olarak doğru karşılanmaz. Son yolculuğuna tamamen kendi-öz parasıyla uğurlanır. Kimsenin minnetine veya yardımına ihtiyaç duymaz. Hele hele kendini bağlı hissettiği manevi bir harekete yük olarak bu dünyadan gitmeyi planlamaz. Ölümü her an ensesinde hisseden, hayatını ona göre tasarlayan, kul hakkının Allah [cc] hakkı kadar vebali olduğunu, Allah’ın [cc] affetmeyi kuluna bıraktığını bilen şuurlu her Müslüman gibi cenazesini de kimseye muhtaç olmadan defnedilmesi işini hayatta iken kendisi halleder.
Örfümüzde cenaze masraflarının ‘kefen parası’ ismi altında her zaman bir köşeye önceden biriktirildiği ve saklandığı bilinen ve saygıyla karşılanan bir gelenektir. Bundan ötürü cenaze çantası hep bir köşede hazır edilmiştir. Yine buna paralel olarak yolculuğa çıkarken çantanın taşınması zor olacağı için kişiler cenaze masraflarına yetecek olan miktarı karşılayacak şekilde kendi değerli, taşınması kolay bir eşyayı hep yanlarına almışlardır. Bu bazen altın, gümüş bir yüzük olmuş, bazen küçük bir kolye olmuş bazen sarılı bir para olmuştur. En yoksulu kefenini başına sarık veya beline kemer olarak bağlayıp yolculuğuna öyle çıkmıştır.
Bu dini vecibeden ve örfümüzün bize öğrettiği bu gerçeklerden hareket eden Rawda Yardımlaşma Fonu her kişinin kendi masrafını ödemesini önemsemekte ve bunu daha hayatta iken tamamlamasını hedeflemektedir. Bu konuda günümüz hayat şartlarını gözetip, kişinin bu miktarı biriktirmesine ve saklamasına yardımcı olmaktadır.
Bu sebeple hesabında yeterli miktarı yaklaşık olarak biriktirmiş olan üye, ödeme yapmayı durdurabilir. Bu miktar günümüz koşullarında yaklaşık 2.500 Euro civarındadır. Daha fazla bilgi için www.rawda.nl Internet adresinden üyelik şartnamesine bakılabilir.